Melancholia: meeslepend drama over depressie
Een depressieve, jonge vrouw die haar bed niet meer uit kan komen. Ze weet zich vooruit te slepen als haar zus haar lievelingsgerecht heeft gekookt, maar na een hapje meatloaf barst ze in tranen uit en zegt ze snikkend dat het naar as smaakt. Een depressieve jonge vrouw speelt de hoofdrol in de film Melancholia van de Deense filmmaker Lars Von Trier. Zowel haar omgeving als de bioscoopbezoeker staat machteloos tegenover de depressie van Justine, mooi gespeeld door Kirsten Dunst. Haar zus Claire, een rol van Charlotte Gainsbourg met wie Von Trier ook Antichrist maakte, vangt haar op en toont een grenzeloos begrip voor haar getroebleerde zusje. Haar steenrijke zwager John (Kiefer Sutherland) is juist zwaar geïrriteerd door Justines passiviteit en haar onvermogen zichzelf vooruit te branden. Hij duldt zijn melancholische schoonzus alleen om zijn vrouw te plezieren.
Melancholia van Von Trier begint net als een opera met een ouverture: een close-up van Justine (Kristen Dunst) met een zwaarmoedige blik op haar onuitgeslapen gezicht. De indringende beelden worden begeleid door de zware klanken van de prelude van Richard Wagners Tristan und Isolde. Achter de mooie, maar trieste blondine vallen dode vogels uit de lucht. Je weet: een film met de titel Melancholia wordt geen picknick en Von Trier valt maar meteen met de deur in huis met sterk vertraagde beelden van de familie vlak voor het einde der tijden. De planeet Melancholia stevent af op de aarde en zal het leven en alles wat de mensheid heeft opgebouwd in een klap teniet doen. In slow motion loopt Justine gekleed in haar bruidsjurk uit een gat in de aarde. Haar handen, voeten en jurk zitten vast aan wortels uit de grond, maar ze probeert zich los te rukken van wat later haar nachtmerrie blijkt. Von Trier dompelde zijn film onder in de Duitse Romantiek en de beelden lijken schilderijen uit de tijd van Sehnsucht en Weltschmerz waarin dood en natuur centraal staan. De scene waarin Justine in haar bruidsjurk omringd door lelies in water drijft, doet denken aan John Everett Millais’ Ophelia.
Het drama is opgedeeld in twee delen. Het eerste draait om Justine. Pasgetrouwd wordt ze met haar kersverse echtgenoot in een veel te grote limousine door sluimerende paadjes geloodst. Het bruidspaar lijkt gelukkig hoewel ze letterlijk de eerste bochten in hun huwelijk al niet kunnen nemen. Als ze uren te laat aankomen op hun eigen bruiloftsfeest slaat de stemming om. Justine vlucht regelmatig van de voor haar benauwende bruiloft. Haar baas wil nog werk van haar gedaan krijgen, haar ouders vliegen elkaar constant in de haren en ze lijkt maar niet van haar man te kunnen houden. Von Trier geeft de depressie in de film een hoofdrol in de vorm van de planeet Melancholia die de aarde zal verwoesten. Het tweede deel van de film draait om Claire, die krankzinniger wordt door de naderende Apocalyps. Justine, die de zinloosheid van alles inziet en daardoor niet om kan gaan met het onvoorspelbare en repeterende leven, bloeit juist op bij de wetenschap dat het leven nadert. Ze snapt Claires angsten totaal niet: ‘Niemand zal de mensheid missen’.
Von Trier kampt zelf ook met depressies en heeft in interviews aangegeven dat zijn Justine model staat voor zijn eigen leven. Het egoïsme en het onvermogen om de zieke te helpen, worden pijnlijk duidelijk in het zwaarmoedige drama. De planeet Melancholia slaat niet alleen de aarde binnen, maar zeker ook de bioscoopzaal. Er is geen ontsnappen aan het verstikkende beeld van de blauwe planeet die maar groter en groter wordt.
Von Trier is het type kunstenaar dat zichzelf aan de lopende band tegenspreekt. Hij schrijft op de website van Melancholia zijn film vreselijk te vinden. Hij noemt het eindresultaat een verschrikkelijke vrouwenfilm en vreest dat hij zich heeft laten meeslepen door zijn verlangen een Romantische film te maken. Vervolgens stelt hij zichzelf gerust met de gedachte dat de Italiaanse regisseur Luchino Visconti prachtige Romantische films maakte. “Ik ben in de war en voel me schuldig. Wat heb ik gedaan?” Hij heeft een meeslepend, ontroerend en benauwend drama gemaakt over de vernietigende krachten van melancholie.
[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=wzD0U841LRM]